استاد حسن عباسی مرجع دانلود سخنرانی‌ها و جلسات دکتر حسن عباسی
رویکرد محیط‌مدار یکی از شیوه‌های کلیدی برای تنظیم مناسبات تمدنی و اجتماعی در سطح جهان است. چهار هزار سال قبل ابراهیم(ع) همراه فرزند خود خانه‌ای را بنا کردند که به مدت چهار هزار سال قبله‌ی عالم است. در یک نگرش کلی‌تر، خاستگاه انبیا(ص) یک لوزی‌ست که از کوه‌ها قفقاز شروع شده و در جنوب به دره آسوان در سودان می‌رسد؛ همچنین از شرق به سیستان در ایران می‌رسد و از غرب به منطقه قبرس در شرق مدیترانه می‌رسد. عمده‌ی انبیا(ص) در این منطقه که لولای سه قاره‌ی آسیا، آفریقا و اروپا است، زیست کرده‌اند.
دامنه‌ی نهضت انتظار در آغاز عصر غیبت کبری نیز (بیش از 60 زعیمی که زعامت را رقم زده و شیعه را سرپرستی کردند تا انقلاب اسلامی محقق شد و بسط پیدا کرده و امروز پرچم‌دار عدالت جهانی‌ست،) از هرات در افغانستان تا بعلبک در لبنان گسترش پیدا کرده است.
بعد از وقایع کربلا، امام سجاد(ع) مجبور شدند تا بسط اسلام را در حوزه‌ی عبادی آغاز کنند. وجه مشترک بین امام سجاد(ع) و پیامبر اسلام(ص) این است که هر دو از صفر شروع کردند. با این تفاوت که وقتی پیامبر اسلام(ص) مبعوث شدند، بشر در دوران جاهلی سپری می‌کرد و لذا اسلام پیاده و منحرف نشده بود، پس زود پذیرفتند. اما کار امام سجاد(ع) دشوارتر بود به این علت که دین اسلام به‌گونه‌ای مصادره شده بود که یزید خودش را امیرالمؤمنین یزید می‌نامید و فرزند رسول الله را نیز در کربلا شهید کرده بودند؛ امام سجاد(ع) در یک چنین شرایطی می‌خواستند مجدداً اسلام را احیا کنند. بعد از ایشان امام باقر(ع) به عنوان شکافنده‌ی علم، دست به تولید علم زدند. سپس امام صادق(ع) بسط اسلام را با تربیت چهار هزار شاگرد در کرسی نظریه‌پردازی و آزاد اندیشی و با بنیان‌گذاری فقه جعفری آغاز کردند. هارون الرشید و دیگران احساس خطر کردند که اگر شیعه این‌گونه جلو برود، کار برای آن‌ها دشوار می‌شود در نتیجه کرسی‌های نظریه‌پردازی موازی ایجاد کردند اما به نتیجه نرسیدند. در نهایت برای اینکه مانع ان بشوند که امام هفتم نیز همچون امام صادق(ع) پیش برود، امام موسی کاظم(ع) را زندانی کردند. حتی یک زن بدکاره را نیز فرستادند در سلول امام(ع) که ایشان را اغوا کند اما نتوانستند و آن خانم توبه کرد و مسلمان شیعه شد و بازگشت. حضرت امام موسی کاظم(ع) بیشتر عمرشان را در زندان گذراندند. عصری که به گفته مورخین تاریخ، عصر اوج تمدن اسلامی‌ست، یعنی عصر هارون و پسرش مأمون، یکی از تاریک‌ترین دوره‌های تمدن اسلام است. در زمان مأمون یعنی اوج قدرت عباسیان، دو حرکت خطرناک صورت گرفت:
- نخست: مأمون عباسی در مقابله با نور حکمت ناب قرآنی، مرکز گفتگوی تمدن‌ها را با نام دارالحکمه راه‌اندازی کرد؛ دو نفر (به نام‌های جرجیس بن بختی‌شوع و حنین بن اسحاق) فلسفه یونان را ترجمه کرده و وارد جامعه‌ی اسلامی کردند تا حکمت ائمه(ع) به زاویه رانده شود. تا به امروز که در جامعه‌ی ما نیز حساسیت بسیاری روی فلسفه است. ضد فلسفه نیستیم. اما باید دانست که مأمون بسیار حساب شده سعی بر این داشت تا تفکری روی کار بیاید که بر تفکر اصلی ائمه(ع) سایه اندازد.
- دوم: اجبار به امام رضا(ع) در پذیرش ولایت عهدی. امام کاظم(ع) ۳۷ دختر و پسر داشتند. (نوزده دختر و هجده پسر) که از این تعداد، ۲ تن در مصر، یکی در یمن، و ۳۴ تن دیگر در فلات ایران هستند؛ از این سی و چهار تن، دو دختر در جمهوری آذربایجان دفن شده‌اند، یکی در شهر رشت، یکی از پسران در بلخ، وجود نازنین حضرت معصومه(س) در شهر قم، حضرت احمد بن موسی(ع) در شهر شیراز و…؛ اگر از بالاترین مرقد مطهر ایشان تا پایین‌ترین نقطه و از شرق تا غرب، دو خط افقی و عمودی به شکل «به‌علاوه + » هریک به طول سیصد کیلومتر ترسیم کنیم، محدوده‌ی مزار مطهر این ۳۴ فرزند امام موسی کاظم(ع) در فلات ایرانِ هزار و دویست سال قبل است. به بیان علامه عسگری(رض) این فرزندان امام، مستقیماً در پی برادر بزرگوارشان امام رضا(ع) راهی طوس نشدند، بلکه این‌گونه در جهان اسلام توزیع شدند تا به گوش همه برسانند که امام رضا(ع) به اجبار راهی طوس شده و ولایت عهدی مأمون را نپذیرفته‌اند. لکن در همان مناطق، یا به شهادت رسیدند و یا رحلت کردند و سالیان سال است که مزارشان، محل زیارت مردم این مناطق است.
مدل انحصاری شیعه در ایجاد جنبش‌های چریکی
امام کاظم(ع) طرحی استراتژیکی ریخته و به فرزندان خود منتقل کردند به صورتی‌که این 19 دختر -که همگی مجرد ماندند- و 18 پسر ایشان در یک حرکت گسترده نهضتی در یک بازه زمانی محدود به ایران تا یمن سرازیر شدند و یک الگوی رویکرد طرح‌ریزی استراتژیک محیط مدار را برای ما به ارمغان آوردند. از آن روز به بعد شیعه در ایران نُضج می‌گیرد. تشیع در منطقه طبرستان تا بخش‌هایی از سیستان، ظهور و بروز داشت؛ اما تثبیت آن و شکل‌گیری یک ایران شیعه در دوره‌ی امام هفتم(ع) بود؛ فرزندان ایشان نهضتی را به این صورت شروع کردند که یکی جبراً -امام رضا(ع) که به ولایت عهدی انتخاب شده و در شرایط اجباری وارد ایران شدند- و مابقی که به دنبال ایشان آمدند. این 36 تن، همگی در یک جاده به دنبال امام رضا(ع) نرفتند بلکه در سراسر ایران توزیع شدند و دست به تبلیغ زدند تا جایی که ضریب نفوذشان بالا رفت و شهید شده یا از دنیا رفتند؛ و مشهدِ هر کدام‌شان -از بادکوبه در جمهوری آذربایجان تا رشت، تهران، قم، شیراز، مشهد و…- زیارتگاه و عنصر قوام و دوام فرهنگ ایرانی و شیعی است. هر کدام هرکجا بودند، تشیع را در آن جا نهادینه کردند و امروز همچون یک ستاره در آن منطقه می‌درخشند. پراکندگی جمعیت این بزرگواران در ایرانِ آن زمان، پراکندگیِ نهضتی‌ست. (فرض کنیم سرویس اطلاعاتی C.I.A بخواهد نفوذی این چنینی در ایران را سامان‌دهی کند. در قدم اول می‌بایدN.G.O های متعدد ایجاد کند. سپس این گروه‌ها باید در مناطق مختلف توزیع شده، مستقر شوند و تثبیت بشوند سپس ضریب نفود خود را بالا ببرند.) فرزندان امام هفتم(ع) برای چنین پراکندگی جمعیت و ضریب نفود گسترده‌ی خود که تا امروز نیز پابرجا بوده و اثرات آن در قم، مشهد، شیراز و… اعجاب‌آور است، چطور مطالعه کردند؟ گستره‌ی جغرافیایی این پراکندگی، حدود سه هزار در سه هزار کیلومتر است، تقریبا در وسعتی به اندازه‌ی نصف اروپا نفوذ کرده و توزیع شدند. و امروز بزرگترین تجمعات اسلامی درکنار بارگاه این بزرگواران بالاخص در مشهد است. علاوه بر آن، علم، تفکر، فقه، معماری، فرهنگ، معنویت، هنر و… به واسطه اینان در ایران بسط پیدا کرد. یک پدر، هزار سال قبل، فرزندان خود را به عنوان یک جنبش چریکی این‌گونه آماده‌ی یک حرکت نهضتی می‌کند تا:
- در پهنای سه هزار در سه هزار کیلومتر توزیع شده و وارد ایران شدند.
- به صورت قبیله‌ای در یک مکان توقف نکردند بلکه گسترش پیدا کردند.
- مستقر شدند و محیط را برای شیعه تثبیت کردند.
- در آن مکان باقی ماندند، تبلیغ کردند تا ضریب نفوذشان بالاتر رفت و به شهادت رسیدند.
- اثرشان تا پیش از شهادت اگر «یک» بود، بعد از شهادت‌شان «نهصد و نود و نه» شد. بیش از هزار سال است که هر یک همچون ستاره‌ای پرفروغ در آن مکان‌ها می‌درخشند. یکی از از عوامل پیدایش انقلاب اسلامی در ایران و این که ایران، اسلامی متفاوت از مهد خود یعنی عربستان دارد، این 37 خواهر و برادر هستند.
این مدل و الگو، انحصاری شیعه است. فرزندان یک پدر در یک دوره‌ی زمانی این‌گونه در سطح جهان اسلام ریشه می‌دوانند. نوزده خانم مجرد، در آن محیط ناامن آن روز، هر کدام به گوشه‌ای رفته و نهضت را نهادینه و تثبیت کردند و مزارشان زیارتگاه شد. (مجرد ماندن دختران امام موسی کاظم(ع) دلایل متعددی دارد که یک علت آن عدم وجود افرادی هم‌کفو ایشان بوده است.) در روزگار امروز که فمینیست‌ها خود را پرچم‌دار آزادی زنان می‌دانند، دختران امام کاظم(ع) در هزار و دویست سال پیش، درحالی که همگی مجرد بودند، با آن امکانات بسیار محدود هزار سال قبل که اثری از هواپیما و قطار و ماشین نبود، این‌گونه در سراسر جهان اسلام با همراهان خود برای تبلیغ اسلام توزیع شدند. زنان ما در شعائر دینی، چنین نقش برجسته‌ای داشتند. اگر امروز قم، قلب تپنده‌ی حرکت مرجعیت شیعه است، و با نجف رقابت می‌کند، این موقعیت را یک دختر جوان امام هفتم(ع) ایجاد نموده است. بهره‌گیری از چنین الگویی در حرکت نهضتی مراجع شیعه است که انسان‌های شاخصی چون شهید بهشتی، شهید چمران، امام موسی صدر و… را به مناطق مختلف می‌فرستادند، و اثر آن در دوره‌ی بعد از انقلاب اسلامی به حرکت سید حسن نصرالله در لبنان می‌انجامد. جنبش‌های چریکی که C.I.A در مناطق مختلف جهان به راه می‌اندازد، هرگز به این حد و قواره نمی‌رسند.
جغرافیای انبیا و جغرافیای نهضت انتظار نوعی مطالعه در حوزه‌ی ژئو رلیژن “GeoReligion” (دین در روی زمین) و حوزه‌های ژئوپلتیکال “GeoPolitics” و ژئوکالچرال “GeoCultural” است. در جنبش‌های چریکی نهضتی، مکان حائز اهمیت است. کسانی که علاقمند به کار نهضتی هستند، نوع پیچیده‌ی آن (که بزرگان شیعه برای ایران انجام دادند،) مسأله‌ی جامعه‌ی موسوی است.
این یادداشت برگرفته از جلسه 217 کلبه کرامت با موضوع «جغرافیای نهضت موسوی(ع)» است. برای مطالعه‌ی بیشتر فیلم جلسه را دریافت کنید.
