استاد حسن عباسی در گفت‌وگوی اختصاصی با سمنان امروز؛ استحاله از درون و تضعیف منـابع قدرت نظـام

استاد حسن عباسی، سال‌هاست که در میان عموم مردم، به سبب بخش‌های سیاسی سخنانش شهرت دارد؛ اما فارغ از وجوه سیاسی، او بیش از ده سال است که در اندیشکده یقین، که کرسی نظریه‌پردازی و تدریس وی است، به مباحث مهمی همچون دکترینولوژی، تاریخ طرح‌ریزی استراتژیک اسلام، دکترین اسلام، دکترین سینما و دیگر مباحث استراتژیک می‌پردازد و شاید چهره علمی او به سبب بزرگنمایی‌های سیاسی رسانه‌ای آن‌گونه که شایسته است، شناخته نشده باشد. استاد عباسی، در گفت‌وگویی که در پی می‌آید تحول ساختار سیاسی منطقه، کیفیت امتداد بیداری اسلامی و ضرورت تحول زیرسیستم‌های نظام را مورد واکاوی قرار داده است. بی‌مقدمه شما را به مطالعه این گفت‌وگو دعوت می‌کنیم.

حضرتعالی پیش‌تر انتقاداتی را نسبت به عدم شفافیت مذاکرات هسته‌ای مطرح کردید؛ اینک در سالگرد برجام، سفیر سوئیس هفته گذشته در خاک جمهوری اسلامی اعلام کرده است که تجارت با ایران به مسائل سیاسی بستگی دارد و ۲ سال زمان برای تست ایران نیاز است! تحلیل شما از دوران «تست» در فرامتن غیرشفاف مذاکرات چیست؟

یکی از نکات اساسی درباره مذاکرات این بود که قرار بود این مذاکرات در چارچوب و قالب محدودی تنها در ارتباط با پرونده هسته‌ای انجام شود. هدف ایالات متحده و طرف‌های اروپایی در این مذاکرات، محقق کردن مطالبات خود و به گروگان گرفتن مطالبات ایران بود. انتظارات دشمنان ایران بر مبنای این تحلیل تعریف می‌شود که ایران ضعف نشان داده و پای میز مذاکره حاضر شده است.
سیاست استراتژیک آمریکا در مذاکرات، تغییر در رفتار استراتژیک ایران و تغییر استراتژیک در رفتار ایران بود؛ مسأله‌ای که برخی در داخل از آن به عنوان نرمالیزاسیون یاد کردند. استحاله از درون، پروژه‌ای بود که آمریکا آن را در قالب برجام آغاز کرد و آن‌ها می‌کوشند لایه‌های بعدی اهداف خود را محقق کنند. در این پروژه که SSR نام دارد، فرسوده کردن و تضعیف منابع قدرت نظام، تا سطح ستون‌های ضعیف‌تری از قدرت ملی، با استفاده از مفاد حقوق بین‌الملل، فشار، محاصره، تهدید، تطمیع و تحریم، در دستور کار قرار دارد و گره زدن مسائل هسته‌ای با مسائل سیاسی دیگر و تست کردن ایران در راستای همین هدف صورت می‌گیرد.
مشکل ما با مذاکرات این بود که مردم و نخبگان ما، از دانستن اجزاء مذاکرات، نامحرم بودند و یکی از نقاط ضعف مذاکرات، غریبه دانستن مردم بود. امروز، بسیاری از نخبگان، به دلیل همین بی‌اطلاعی از اجزاء مذاکرات، از تأیید مطلق برجام احتراز می‌کنند.

تحول در ساختار سیاسی منطقه

ترکیه و عربستان به عنوان دو بازیگر مهم منطقه، همواره مواضع سیاسی ناصوابی اتخاذ کرده‌اند. ترکیه اخیرا اعلام کرده که در تکاپوی ترمیم روابط خود با اسرائیل است. با وجود این موضع‌گیری‌ها که بعضا ضدایرانی نیز هستند، ایران واکنش دیپلماتیک تندی از خود نشان نمی‌دهد. شما در سال گذشته این موضوع را با مسأله نفوذ پیوند زدید. ارزیابی کنونی شما از وضعیت موجود چیست؟

همگرایی علنی رژیم سعودی و برخی از چهره‌های شاخص حزب دموکرات آمریکا با سازمان منافقین و گروهک رجوی و بهره‌گیری از تروریسم عریان گروهک‌هایی همچون منافقین در ساختار سیاست منطقه‌ای وهابی‌ها؛ از جمله اتفاقاتی است که اخیرا در حوزه تغییر در ساختار سیاست منطقه رخ داده است. این اتفاقات، وجهی از تحول در ساختار سیاسی منطقه است که ریشه در گذشته دارد.
در کنار این اتفاقات، مسأله‌ای که برای کشورهای عربی منطقه و آمریکا و اروپا روشن شده؛ آن است که بشار اسد به این سادگی‌ها سقوط نمی‌کند. رژیم صهیونیستی در این میان می‌کوشد، گروه‌های مقاومت و نیروهای معارض، از جمله حزب‌الله لبنان را حذف کند و پس از آن دولت‌های دست‌نشانده‌ای را بر سر کار آورد که به واسطه آن‌ها به لحاظ سرزمینی به ترکیه متصل شود.

اشتراک ایدئولوژیک میان دولت‌های ایران و ترکیه!

ترکیه نیز می‌کوشد به واسطه تغییر معادلات سرزمینی، به حلقه ۲۵ کشور عضو ناتو بپیوندد. نکته مهم آن است که با اعلام استقلال کردهای سوری و عراقی، بلافاصله ترکیه در بخش جنوب شرقی، با مشکل جدایی‌طلبان مواجه خواهد شد. در هر صورت تغییر موضع تاکتیکی اخیر ترکیه را نباید به تغییر موضع استراتژیک این کشور تعبیر کرد.
ترکیه همچنان به دنبال پیگیری پروژه ایجاد حکومت نوعثمانی است. ترکیه و عربستان در منطقه اختلاف‌نظر‌ها و اشتراکاتی دارند؛ کما این که عربستان با سرمایه‌گذاری ۱۲ میلیارد دلاری، از کودتا علیه مرسی دفاع کرد اما ترکیه از سقوط مرسی گله‌مند است. وابستگی به اسرائیل، تهدید دانستن ایران و حمایت از گروه‌های ضد دولت اسد، همچون القاعده از جمله اشتراکات این دو کشور است. البته رفتارهای تند ترکیه و عربستان، به دلیل ضعف آن‌هاست.
اما با این وجود دولت ایران اشتراکات ایدئولوژیکی میان خود و دولت ترکیه احساس می‌کند و حتی زمانی رسانه‌ها وزرای خارجه ایران و ترکیه را به لحاظ نحوه نگاه به مناسبات سیاسی مقایسه می‌کردند. در ارتباط با عربستان، باید اشاره کنم که برابر اسناد منتشره از طریق ویکی‌لیکس، برخی از چهره‌ها همچون عطاءالله مهاجرانی، برای تحصیلات فرزندشان و مواردی دیگر، مستقیما از دولت سعودی کمک می‌گیرند؛ بنابراین همانگونه که اخیرا تعامل ترکی‌الفیصل با گروهک رجوی آشکار شد، ممکن است تعامل سعودی‌ها با برخی دیگر از چهره‌ها آشکار شود.
با وجود تهدیداتی که سعودی‌ها متوجه ایران می‌کنند، دولت حاضر به واکنش تند نشده است و این موضوع به شائبه‌هایی در اذهان جدیت می‌بخشد. بی‌تردید در آینده نیز، شما شاهد اتخاذ مواضع تندی علیه رژیم سعودی نخواهید بود؛ هرچند سعودی‌ها و هم‌پیمانانشان اساسا راه به جایی نخواهند برد چرا که شش خانواده تقلبی که در طول یکصد سال گذشته در منطقه نفوذ داشته‌اند؛ در حکومت‌های خود دچار ضعف‌های مفرطی در حوزه تمدن‌سازی هستند.

اتفاقات مبارکی در راه است…

ذکر این نکته ضروری است که در موج بیداری اسلامی، از زمستان ۱۳۸۹ تا این لحظه، در طول شش‌سال، ما با دو مرحله روبرو بوده‌ایم. این موج در مرحله نخست، بی‌شکل بود، اما در مرحله دوم، با طرد گروه‌های نظامی افراطی، معلوم شد که کدام اسلام توانمند و دارای توان سازگاری با شرایط و انطباق با محیط است. من معتقدم در حوزه بیداری اسلامی، اتفاقات میمون و مبارکی در راه است.

جراحی اقتصاد؛ عبارت نادرستی بود

طرح تحول اقتصادی در دولت سابق به اجرا رسید؛ طرحی که از آن به عنوان جراحی اقتصاد یاد می‌شد. حضرتعالی پیش‌تر این طرح را آسیب‌زا و یکی از مولفه‌های اقتصاد فریدمنی دانسته‌اید. با توجه به ضررهای اجرای این طرح برای اقتصاد کشور، مدل اقتصادی شما برای برای برچیدن این طرح با کم‌ترین آسیب چیست و از نگاه شما تحول اقتصادی در چه شرایطی رقم می‌خورد؟

اقتصاد ما در شرایط فعلی، متأثر از آن‌چه که بعد از دفاع مقدس در دولت سازندگی رقم خورد و در دولت اصلاحات تعمیق یافت، اقتصادی لیبرالیستی است. در دولت نهم و دهم، طرح تحول اقتصادی با هفت زیر‌طرح که اصلاح نظامات گوناگون اقتصادی از جمله نظام بانکی را دربرداشت، به اجرا درآمد. بردن نفت به سفره‌ها با پرداخت ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان به مردم!! و آزاد شدن دولت از فشار سوبسیدها، از جمله اهداف از اجرای این طرح عنوان می‌شد.
بررسی تجارب اجرای این طرح در چند کشور، نشان می‌داد که این پروژه به نتیجه نخواهد رسید. متأسفانه این طرح اجرا شد اما واقعی شدن قیمت‌ها، آورده‌ای برای دولت نداشت؛ بنابراین سخن گفتن از جراحی اقتصاد در دولت‌های نهم و دهم خطا بود؛ بلکه تنها روش‌هایی عمومی برای بهبود اقتصاد درنظر گرفته شده بود. نکته‌ای که باید در این‌جا مدنظر قرار بگیرد آن است که در اقتصاد لیبرالی از مجموع ۱۴۰ نهاد رسمی زیرنظام، نهاد بازار، اصالت دارد و دیگر نهادها حتی نهاد دولت، فرعی محسوب می‌شوند.
در این اقتصاد، تکنولوژی، صنعت، تحقیقات و حتی آموزش عالی باید بازاری شود. اما تحول اقتصادی بنیادین در ایران، منوط به این است که نهاد بازار فاقد اصالت باشد. در جامعه‌ای که بازار نهادی همچون دیگر نهادهاست، پول هم فاقد اصالت است. در چنین ساختاری، پول باید ذخیره ارزش باشد و نباید همچون یک کالا، خرید و فروش شود و خودش کار کند؛ مگر آن که از حالت پول خارج و به کالا تبدیل شود.

خدماتی که سنجه مادی ندارند
اما امروز، پول اولا ذخیره ارزش نیست و ثانیا کار می‌کند و خرید و فروش می‌شود؛ کما این که کسانی با سود سپرده زندگی می‌کنند. باید توجه داشت که قرار دادن سنجه مالی، مادی و پولی برای خدمات یک معلم، استاد دانشگاه، پزشک، صنعتگر، رهبر سیاسی، قاضی و بسیاری از شخصیت‌های دیگر، اساسا خطاست. پولی کردن تمام وجوه اقتصاد در اقتصاد بازار آزاد، خطایی بود که مورد پذیرش اسلام نیست.
با این تفاسیر، باید بدانید که مدل اقتصادی نافی بازار آزاد تدوین شده و به شکل محدود و تحقیقاتی، به اجرا درآمده است اما باید میزان آمادگی افکار عمومی برای بکارگیری این مدل مورد سنجش قرار بگیرد.

زیرسیستم‌های نظام باید از اساس متحول شوند

با توجه به تقسیم‌بندی‌های اخیر رهبر انقلاب در رابطه با نظام‌سازی، دولت‌سازی و… از یک نگاه آینده‌پژوهانه، با داده‌های کنونی، دستیابی به تمدن اسلامی از دیدگاه شما چقدر محتمل است و چه نسبتی میان مهدویت و تمدن اسلامی برقرار است؟

غایت نگاه امام راحل(ره) و مقام معظم رهبری، جامعه آرمانی اسلامی و تمدن نوین اسلامی است. هیچ‌یک از ۱۴۰ زیرنظام لازم برای شکل‌گیری یک نظام اجتماعی کامل و تمدن، قابل اقتباس نیست. نمی‌توان با زیرنظام عاریتی تمدن اسلامی ساخت؛ اما عده‌ای تصور می‌کنند برای ایجاد تمدن نوین اسلامی، زیرسیستم‌های تمدنی موجود اعم از همین وزارتخانه‌های علوم، آموزش و پرورش، اقتصاد و… کافی هستند؛ در صورتی که همین سیستم‌ها باید با یک فکر بنیادین از اساس متحول شوند.
از دل نگاه اسلامی، نظام‌سازی غربی حاصل نمی‌شود و با نظام غربی نمی‌توان اسلام را جاری کرد. هریک از زیرسیستم‌های موجود بر مبنای یک نظام فکری بنیادین خاص ایجاد شده و نمی‌توان اسلام را در ظرف آن ریخت. خوشبختانه امروز دانشجویان بسیاری در حال تئوریزه کردن نظامات جایگزین هستند اما به هر حال مسیری که ما امروز می‌پیماییم، با آرمان‌های مهدویت و انتظار در تعارض است، انقلاب و اسلام را تقویت نمی‌کند و نظام ما را در نظام سلطه حل می‌کند.
در این ارتباط، در همه دولت‌ها، شکاف‌هایی میان نظر امام(ره) و رهبری با مجریان وجود داشته و دارد. مدل‌های لیبرالی دولت‌ها غالبا در تعارض با اهداف مهدویت بوده است؛ لذا دولت‌ها به ندرت می‌توانند ادعا کنند که نگاه مهدوی داشته‌اند. ممکن است کسانی شعار داده باشند اما در عمل چنین چیزی وجود نداشته است. البته به دلیل شرایط جهانی، در آینده فضا برای تفکر دینی و گفتمان انقلاب اسلامی در حوزه تمدن اسلامی، بازتر خواهد بود و ضرورت اندیشیدن و عمل در این حوزه جدی‌تر احساس خواهد شد و البته مدارجی در درون این روند مستتر است.

منبع: سمنان فردا