حرکتهای اجتماعی، در ۵ مرحله تعریف میشود: چشمه، موج، جنبش، جریان و نهضت. آب در کوهها از «چشمهها» بیرون آمده و «موج موج» فوران میکند؛ تا آن جا که خاکها و سنگهای اطراف چشمه را خیس میکند. سپس در جویبارها روی کوهپایه جاری میشود، «جنبش» ایجاد میکند و به پایین سرازیر شده و به دریا میپیوندد و «جریانساز» میشود. آنگاه در دریا تبخیر شده و با بارش باران مجدداً به دل زمین فرو میرود؛ تکرار این چرخه، «نهضت» میسازد. حرکتهای فکری-اجتماعی نیز این گونه است. در هر نسل، اندیشهها به صورت چشمه غلیان میکند و موج موج جامعه را تحت تأثیر قرار میدهد. سپس به جنبش اجتماعی تبدیل میشود، جریان و در نهایت نهضت.
یکی از قویترین و شادابترین جنبشها، جنبش دانشجویی است. جنبش دانشآموزی و دانشجویی انقلابی طی ۳۹ سال عصر انقلاب اسلامی پیشتاز بوده و یکی از کلیدیترین نقشها را برعهده داشته که دارای ۵ مرحله است:
- حرکت عظیم تسخیر سفارت آمریکا یا لانه جاسوسی در سال ۵۸. حرکتی تمدنساز که ریشهی دیپلماسی و سیاسی آمریکا در ایران را قطع کرد. این حادثه، برگ برنده جنبش دانشجویی انقلابی بود که امام آن را انقلاب دوم نامیدند.
- حرکت دانشجویان پیرو خط امام، به فرماندهی شهید حسین علم الهدی. عمدهی این عزیزان در هویزه به شهادت رسیدند. مابقی، وارد جهاد سازندگی و جبههها شدند و تا به امروز در این مسیر هستند. اما برخیشان نیز بعدها به انقلابیون پشیمان پیوستند.
- مبارزه دانشجویان با سه ایدئولوژی کمونیسم، صهیونیسم و کپیتالیسم (براساس افقی که امام خمینی(ره) معلوم نموده و فرمودند: ما سه ایدئولوژی جهانی کمونیسم، مارکسیسم و کپیتالیسم را نابود میکنیم) :
- سال ۶۷ که امام خمینی(ره) به گورباچف رئیس جمهور شوروی نامه زدند که: «به جنگ بیهوده با خدا پایان دهید» تودهایها و مارکسیستها در ایران به این حرف امام میخندیدند. سه سال بعد در حالی که هیچ انسان مارکسیست و کمونیست تصور آن را نمیکرد، شوروی فروپاشید. جریان دانشجویی انقلابی افقی که امام در نظر گرفته بود را باور داشت.
- ایدئولوژی نابود شدنی بعدی، صهیونیسم است. ایران امروز به مرزهای اسرائیل رسیده است و این موضوع جریان صهیونیستی را نگران میکند. همان طور که مارکسیسم به زبالهدان تاریخ پیوست، صهیونیسم هم زدوده خواهد شد.
- ایدئولوژی بعدی که پس از صهیونیسم از صحنه روزگار محو خواهد شد، لیبرالیسم و کپیتالیسم است.
(پس از زدوده شدن این سه ایدئولوژی است که فرصت اداره جهان با ایدئولوژی اسلام فراهم خواهد شد.)
- مطالبه عدالت، چهارمین مرحله سیر دانشجویی انقلابی است که به مبارزه با جریان سرمایهداری و تأمین الگوی جایگزین سیستم لیبرالی سپری میشود. جریان جنبش دانشجویی انقلابی عدالتخواه، افرادی چون رفسنجانی و احمدی نژاد را به مجلس و دولت رسانید اما بعدها خودش مهمترین منتقد همین افراد در حوزه عدالت شد. یک وجهه عدالت خواهی جنبش دانشجویی انقلابی تحول در علوم انسانی است. در این عرصه، تنها دانشجویان انقلابی فعالیت میکنند. تاکنون دغدغهی هیچ یک از وزرای علوم، تحول در حوزه علوم و بویژه علوم انسانی نبوده است.
- تمدن نوین اسلامی. طرحی که امام خمینی(ره) به جوانان عرضه کردند؛ از آنها خواستند تا خودشان را برای تحقق تمدن نوین اسلامی مهیا سازند. گرچه این افق برای جریان لیبرال داخلی بسیار خندهدار است، اما انسان آرمانی جریان انقلابی که برای پیاده شدن اسلام سرش را میدهد، همچنان در مراحل تحقق این ایده امام خمینی(ره) پیش میرود.
استاد حسن عباسی
دانشگاه علامه طباطبایی – ۱۲ آذر ۹۶