تطبیق دو اندیشهی مدنی در غرب (تمدنساز) و اندیشهی قرآنی (هجرتساز)
نظام معماری اندیشه در مدل غربی آن، تکوین اندیشهی تمدنی است. معرفت، در معماری طرحی که میخواهد تمدن را رقم بزند، به این نحو است:
- معرفت در وهلهی نخست، طبیعی (حسی) است. محیط طبیعی بر معرفت انسان اثرگذار است.
- بستر فرهنگی معرفت
- شناخت تجربی و معرفت تحصلی و اثباتگرا
- شناخت خردگرا
- شناخت تجربی و تحصلی
اما انسان آرمانی قرآن، انسان مهاجر است. هجرت انسان مؤمن از «ما حرم الله» یعنی پشت کردن به هرآنچه که حرام است، همچون نخ تسبیحی است که دانههای حدود الهی را به هم متصل میسازد. از این منظر، جامعهی آرمانی توحیدی، جامعهای هجریست. ساختار علم در چنین جامعهای میباید در خدمت هجرت انسان باشد. بنابراین فرآیند تکوین اندیشهی هجری یعنی معماری طرحی که میخواهد رقم زنندهی هجرت باشد، به این نحو خواهد بود:
- معرفت فطری
- معرفت طبیعی
- بستر فرهنگی (معرفت شرعی)
- بستر عملی معرفت (معرفت طریقی)
- بستر حقیقی معرفت (معرفت حقیقی)
- شناخت خردگرا
- شناخت تجربی و تحصلی
روند تکوین علم شرعی، علم طریقی، علم حقیقی، حکمت «ایمان و عمل» در مقابل فلسفهی «نظر و عمل» در مجموعه جلسات رویکرد علم مدار از کلبه کرامت پرداخته شده است.